Ndërsa sezoni i gripit , pneumonive dhe sëmundjeve tjeta të mushkërive , po afrohet dhe COVID-19 vazhdon të përhapet në më shumë , përveç testeve për Covid 19 egzistojnë teste të reja që mund të bëjnë dallimin midis gripit, SARS- CoV-2 dhe patogjenëve të tjerë të frymëmarrjes.COVID-19, gripi dhe infeksione të tjera të zakonshme të frymëmarrjes mund të shkaktojnë simptoma të ngjashme qysh herët. Ato përfshijnë ethe, të dridhura, kollë, vështirësi në frymëmarrje, lodhje, dhimbje trupi, dhimbje koke, dhimbje fyti, rrjedhje hundësh, të përziera, të vjella dhe diarre. Testimi është mënyra e vetme për të identifikuar saktë patogjenët që shkaktojnë këto simptoma.Si gripi, ashtu edhe COVID-19 mund të shkaktojnë sëmundje që variojnë nga të lehta deri te ato të rënda, dhe në disa raste, mund të çojnë në vdekje. Këto infeksione mund të prekin të gjitha moshat, shumë të rinj, të moshuar dhe njerëz me sistem imunitar të dobësuar, sëmundje kronike të veshkave, sëmundje të mushkërive, kanceri ose mbipesha janë rrezik i veçantë per sëmundje të rëndë. Gjithashtu në rrezik infektimi janë njerëzit në kontakt të ngushtë me njëri-tjetrin qe qendrojne në hapësira të mbyllura, të tilla si spitale, shtëpi pleqsh, shkolla dhe objekte ushtarake.Aftësia për të provuar patogjenë të shumëfishtë të frymëmarrjes nga një kampion- moster apo test i vetëm do të thotë më pak shqetësim për pacientin krahasuar me mbledhjen e një mostre të veçantë për secilën test.
Testimi i një mostre të vetëme për patogjenë të shumtë gjithashtu kushton me pak në krahasim me ekzekutimin e disa testeve individuale në shumë mostra për të zbuluar patogjenë të ndryshëm. “Nëse ka COVID-19 dhe raste të gripit në të njëjtën kohë, kjo mund të shtojë një barrë të jashtëzakonshme në sistemin e kujdesit shëndetësor në lidhje me trajtimiet , hospitalizimet dhe nevojat e testimit laboratorik, pajisjet mbrojtëse personale dhe sigurinë e punonjësve të kujdesit shëndetësor”. Prandaj duhet mobilizim dhe par pregadije . Me vetëm një shtupë ose mostër, testet e kombinuara mund të përdoren për të marrë përgjigje më shpejt .Kjo pregaditje dhe ky efikasitet mund të shkojë shumë deri te sigurimi i informacionit në kohë sa me te hereshme për ata të sëmurë me një sëmundje të panjohur nepërmes testeve te kombinuara . Testimi mund te zbuloj dy lloje të viruseve të gripit – gripi A dhe B – dhe i diferencon ata nga SARS-CoV-2, virusi që shkakton COVID-19. Testet e kombinimit mund te zbulojnë patogjenë të shumtë të frymëmarrjes. Përveç SARS-CoV-2, gripit B dhe tre shtameve të dallueshme të virusit të gripit A, metapneumovirusin , rinovirusin , enterovirusin , virusin parainfluenza dhe virusin sincital të frymëmarrjes (RSV). Përveç viruseve, këto teste mund të identifikojnë gjithashtu disa lloje bakteresh që shkaktojnë sëmundje të frymëmarrjes, të tilla si Bordetella pertussis, e cila shkakton kollë të mirë, Chlamydia pneumoniae dhe Mycoplasma pneumoniae.
Profesionistët shëndetësor gjithashtu marrin parasysh disa konsiderata kur zgjedhin testimin për pacientët e tyre. Jo të gjithë me simptoma të një infeksioni të frymëmarrjes testohen me një panel gjithëpërfshirës. Ata marrin në konsideratë sa shpejt kanë nevojë për një diagnozë, nëse një test individual është më i përshtatshëm bazuar në shenjat dhe simptomat dhe historinë mjekësore, dhe nëse trajtimi specifik është i disponueshëm që kanë nevojë për një diagnozë të shpejtë dhe trajtim të duhur sepse janë të sëmurë rëndë dhe / ose të shtruar në spital, kanë një rrezik në rritje për një infeksion të rëndë me komplikime, kanë infeksione të shumta, sisteme të imunitetit të kompromentuar , ose sëmundje të tjera kronike para-ekzistuese .Prandaj egzistojnë një mori testesh diagnostifikuese si Paneli i patogjenëve të frymëmarrjes, Testimi i koronavirusit (COVID-19) me PCR dhe Serologji , Testet e gripit A dhe B, Testimi i virusit sincital të frymëmarrjes (RSV), Testet e kollës së mirë (Pertusis), Mikoplazma pneumonia , Clamidia pneumonia.
Këto teste në mënyrë të saktë mund t’i realizoni në laboratorin tonë.
Shkruan: Dr. Valbonë Blaku, Specialiste e Mjekësisë Familjare, staf në Olive Medical & Laboratory.
Kardiologjia – rrjedh nga fjala latine “cordis” që do të thotë “zemër” dhe “logos”, që do të thotë “shkencë”. Në këtë kuptim, “kardiologjia” nënkupton “njohuri të zemrës”, por sot terminologjia më e përdorur për kardiologji mund të përkufizohet si “një degë e mjekësisë që merret me sëmundjet e zemrës dhe me sëmundjet vaskulare të zemrës”.
Ky shërbim në Olive Medical & Laboratory kryhet nga Dr. Baton Bekeri, Kardiolog.
Ju mirëpresim 
Për termine mund të kontaktoni njërin nga numrat e telefonit: +38349520056 dhe +38349520078
Nga një sondazh i bërë, doli në pah se 68% e të rriturve nuk janë në dijeni të kohës së rekomanduar të ushtrimit që duhet të bëjnë fëmijët e tyre. Më shumë se dy të tretat e prindërve nuk e dinë se sa duhet të bëjnë stërvitje fëmijët për të qëndruar të shëndetshëm.Udhëzimi zyrtar i NHS thotë se fëmijët e moshës nga pesë deri në 18 vjeç duhet të bëjnë një orë stërvitje çdo ditë.Sondazhi i 2.000 të rriturve nga YouGov për Trustin e Sportit Rinor (YST) zbuloi se vetëm një e katërta e dinin kohën e rekomanduar të ushtrimit për të rinjtë dhe mesatarisht njerëzit mendonin se ishte 46 minuta.Shefi ekzekutiv i YST, Ali Oliver, tha: “Ne kemi parë një tendencë shqetësuese në vitet e fundit të rënies së aktivitetit fizik të të rinjve dhe një shtytje në kohë të caktuar për edukim fizik të kualitetit të mirë”. Vitin e kaluar u raportua se nxënësit po merrnin mësimet e PE për t’u dhënë më shumë kohë për përgatitjen e provimeve dhe 38% e mësuesve të shkollave të mesme thanë se koha e PE-së për 14 deri në 16-vjeçarët kishte rënë gjatë vitit të kaluar.Ndërkohë, shifrat treguan se vetëm 17.5% e fëmijëve po godasin caqet 60-minutëshe të përditshme. Ata gjithashtu zbuluan një pabarazi në mes të fëmijëve me prejardhje të ndryshme ekonomike, me 39% të familjeve më të varfra duke bërë më pak se 30 minuta stërvitje në ditë, krahasuar me 26% nga familjet e pasura.Mirëpo, për të pasur një shëndet të mirë si fizik ashtu dhe mendor, prindërit duhet të vtëdijësohen që sporti, stërvitjet luajnë një rol kyç.
Përderisa ne mundohemi t’i mësojmë fëmijët rreth jetës, fëmijët tonë na mësojnë kuptimin e plotë të jetës 
Hemostaza është një proces kompleks, që normalisht aktivizohet menjëherë pas dëmtimit të murit të vazës të gjakut dhe që siguron ndërprerjen e rrjedhjes se gjakut (hemoragjinë) dhe më pas rivendosjen e qarkullimit në këtë vazë pas rindërtimit të dëmtimit. Ajo përfshin ndërveprimet e enëve të gjakut (strukturat e mureve të gjakut dhe qelizave endoteliale që veshin nga brënda këto enë) dhe gjakut (trombocitet dhe faktorët e koagulimit).Hemostaza normale siguron shmangien e humbjes së menjëhershme të gjakut, humbje që në varësi të përmasave dhe llojit të vazave (arterie, venë, kapilar) mund të jetë nga sasi të vogla (të parrezikshme për jetën) deri në sasi të mëdha dhe për një kohë të shkurtër, me rrezikimin e jetës si pasojë e anemisë dhe pakësimit të volumit (ku në të tilla raste do të duhet dhe ndihma e mjekut dhe e medikamenteve). Zhvillohet në mënyrë natyrale, të pavetëdijshme (pra ne nuk mund ta nxisim ose ta frenojmë me dëshirën tonë).Endoteli i vazës së gjakut është mjaft i lëmuar, kusht i domosdoshëm për qarkullimin pa pengesa të gjakut. Nëse endoteli dëmtohet (atheroskleroza, vaskuliti etj), pra prishet lëmueshmëria e tij, aktivizohet procesi i koagulimit me pasojë formimin e trombit.
Hemostaza përfshin:
• Hemostazën primare
• Koagulimin
• Fibrinolizën
Hemostaza primare, ndodh menjëherë pas dëmtimit dhe konsiston në: ngushtimin e lumenit të vazës së gjakut (vazokonstriksioni) dhe formimin e trombit primar ose trombit trombocitar.Kur dëmtohet vaza e gjakut, jashtë murit të vazës, do të dali gjaku me të gjithë përbërësit e tij (qelizat dhe plazma). Vaza e gjakut, në sajë të elasticitetit të murit, ngushtohet dhe nese kalibri i vazes është i vogël, mund të çojë në ndërprerjen e hemoragjisë.Menjëhere do të futen në veprim trombocitet, të cilët do të adezohen (ngjiten) me murin e vazes së gjakut të dëmtuar. Faktori më i rëndësishëm i adezimit është faktori von Willebrand (vWF), që siguron lidhjen midis përbërsve të murit të vazës së gjakut dhe receptorit GP-1b, që ndodhet ne sipërfaqen e trombocitit. Mungesa e këtij faktori jep sëmundjen e von Willebrand . Mbas adezimit nga veprimi i faktorëve stimulues si PgI2, Trombina II do të çojë në çlirimin e kalçiumit që ndodhet brënda trombociteve me pasojë aktivizimin e sistemit aktinë-miozinë, rrjedhimisht do të ketë ndryshim të formës së trombocitit dhe çlirimin e përmbajtjes së granulave të trombocitit, ku elementet më të rëndësishëm janë ADP, serotonina etj. Faza tjeter është agregimi pra realizimi i lidhjeve të forta trombocit-trombocit dhe në këtë mënyrë formohet trombi primar ose trombi trombocitar, që është i tretshëm, por kur kalibri i vazës është i vogël mund të japi ndalim të hemoragjisë.Pra hemostaza primare konsiston në bashkëveprimin e vazës së gjakut me trombocitet dhe përfshin adezim te trombociteve, ndryshimin e formës se tyre, sekretim të përmbajtjes së granulave të trombociteve dhe agregimin e trombociteve duke çuar në formimin e një trombi primar ose trombi trombocitar.
Për të vlerësuar këtë fazë shërbejnë këto teste:
1. Koha e hemoragjisë /koha e gjakderdjes . Është koha që duhet për të formuar trombin trombocitar. Koha e hemorragjisë, vlerëson cilësinë, numërin e trombociteve si dhe elasticitetin e murit të vazës së gjakut. Më shpesh në praktikë përdoret koha e gjakderdhjes 1-4’ (mesatarisht 3’). Shpohet lapra e veshit dhe çdo 30” me një letër thithëse preket (jo fshihet) pika e gjakut, derisa të mos ngelet më njollë gjaku tek letra. Para se të bëhet KH, duhet pyetur pacienti për medikamentet që merr Aspirina nuk duhet marrë deri në 2 javë para bërjes së testit.
2. Agregimi i trombociteve bëhet me agregometer.Numërimi i trombociteve dhe vlerësimi i morfologjise se tyre. Pra, kërkohet, jo vetëm sa është numri i trombociteve (144.000-444.000 mm3), por dhe struktura dhe funksioni i tyre. Kjo shikohet kur bëhet vlerësimi i tyre në strishon e gjakut periferik të marrë me antikoagulant dhe në strishon pa antikoagulant (atë të formulës leukociare) ku shihet nëse trombocitet gjenden ose jo të vendosura në grupe.Ka metoda të ndryshme për numërimin e trombociteve, secila me avantazhet dhe disavantazhet e saj, por numërimi i trombociteve në strishot e gjakut periferik te përgatitura mirë dhe nga një mjek me eksperiencë është vlerësimi më i mirë i numërit të trombociteve në krahasim me çdo metodë tjetër (optical particle counter).Elementet më të rëndësishme në hemostazën primare janë; vaza e gjakut, numëri dhe funksioni i trombociteve dhe vWF (komponent i plazmës). Nëse secila prej tyre dëmtohet, për shkaqe të lindura ose të fituara, hemostaza primare do të dëmtohet, me pasojë hemoragjinë apo trombozat.
Faza e koagulimit (hemostaza sekondare). Pasi formohet trombi primar (trombocitar) gjatë hemostazës primare,
1. Proteinat inaktive të koagulimit (faktorët e koagulimit) që ndodhen në plazmë aktivizohen në formë kaskade, progresive (njëra pas tjetrës) dhe hemostaza sekondare fillon, për të përfunduar 3-6 minuta më vonë me formimin e trombit hemostatik ose të trombit përfundimtar . Faktorët e koagulimit (proteina ose glukoproteina) janë në gjëndje inaktive në kushte normale (nëse do të ishin gjithmonë në fazë aktive, pasoja është tromboza apo dhe hemoragjia nga konsumi i tyre .Gjithsejt janë 13. Tek faktorët e koagulimit përfshihen dhe kininogjeni me peshë të madhe molekulare, prekalikreina, plazminogjeni, proteina C. Jonet e Ca2+ janë shumë të rëndësishëm në aktivizimin e faktorëve të koagulimit.Të gjithë faktorët e koagulimit pa përjashtim janë shumë të rëndësishme. Dëmtimet sasiore apo cilësore të secilit prej tyre, të lindura apo të fituara, është baraz me një sëmundje trombotike ose hemoragjike dhe në disa raste dhe të dyja së bashku siç ndodh në KID (Koagulimi Intravaskular i Diseminuar). Shumica e tyre sintetizohen në hepar (kujdes sëmundjet e heparit) dhe faktorët II, VII, IX , X proteina C janë Vitaminë K-dependente (pra aktivizohen nga Vit.K). Të gjithë këta faktorë zëvëndësohen duke dhënë plazmë dhe disa prej tyre më produkte të plazmës (si krioprecipitati apo koncentratet e pastra të faktorëve të ndryshëm të koagulimit).
2. Faza e koagulimit përbëhet nga rruga e jashtme, e brëndshme dhe e përbashkët e koagulimit.
• Rruga e brëndshme e koagulimit (Intrinsic Pathway) do të aktivizohet si pasojë e dëmtimit të murit të vazës së gjakut dhe ekspozimit të të kolagjenit, i cili me anë të kontaktit (dhe kininogjenit me peshë të madhe molekulare) do të aktivizojë faktorin e XII të koagulimit që më pas do të aktivizojë faktorët XI, IX dhe X (këtu luan rol të rëndësishëm faktori VIII).
• Rruga e jashtme e koagulimit (Extrinsic Pathway) do të aktivizohet si pasojë e dëmtimit të murit të vazës së gjakut dhe ekzpozimit të qelizave subendoteliale ndaj gjakut, për pasojë do të çlirohet faktori indor, i cili do të aktivizojë faktorin VII të koagulimit që do të veprojë direkt në aktivizimin e Faktorit X.
• Pra të dyja rrugët arrijnë në një pikë të përbashkët (aktivizimi i Faktorit X) dhe që këtu fillon rruga e përbashkët e koagulimit me pasojën përfundimtare kalimin e fibrinogjenit në fibrinë. Fibrina vendoset mbi trombin trombocitar të formuar gjatë hemostazës primare. Rrjeta e fibrinës stabilizohet nga faktori i XIII dhe përfundimisht do të formohet trombi sekondar, hemostatik ose përfundimtar, i fiksuar plotësisht tek vëndi i dëmtimit dhe që siguron ndërprerjen e hemoragjisë.
• Ndërkohë fillon rindërtimi i murit të vazës së gjakut të dëmtuar dhe të indeve të tjera përreth.
• PT evaluon faktoret e koagulimit VII, X, V, II, and I (fibrinogen).
• APTT vlerëson faktorët e koagulimit XII, XI, IX, VIII, X, V, II (protrombin), dhe (fibrinogjenin), si dhe prekallikrein (PK) dhe kininogenin me peshë të lartë molekulare (HK).
• Për factorët e koagulimit sasia vlerësohet me Factor Antigen Assay (për vWF : Ag) dhe cilësia, funksioni, aktiviteti me Factor Activity Assay (për VWF:RCo or VWF:Act). Bëhet fillimisht Factor Activity dhe pastaj nëse është e nevojshme dhe Factor Antigen (për proteinën S total dhe free).
Të gjitha këto teste mund t’i bëni në mënyrë shumë të saktë në Olive Medical & Laboratory!
Shkruan: Dr. Valbonë Blaku, staf në Olive Medical & Laboratory!
Kontrolli rutinor i kërdhokullave te fëmijët e posalindur me ultratingull është një metodë e sigurtë dhe e padhimbshme për vizuelizim të kërdhokullave. Kjo metodë diagnostike mund të realizohet prej moshës 4-6 javëshe.
Sipas protokollit duhet të bëhen 2 apo 3 ekzaminime me ultratingull deri në moshën kur fëmija fillon ecjen.
Mosdiagnostikimi i hershëm i këtij çrregullimi shkakton pasoja serioze në të ardhmen. Shpeshtësia e problemeve me kërdhokulla është 2- 4 fëmijë në 100 të porsalindur.
Prej tyre 80% janë bebe të gjinisë femërore.
Ultratingulli i kërdhokullave në Olive Medical & Laboratory nga Dr. Nderim Salihaj, specialist i Ortopedisë dhe Traumatologjisë.
Caktoni termin tuaj në: +383 49 520 056 dhe +383 49 520 078
Sistemi endokrin është një rrjet i integruar që përbëhet nga gjëndra të ndryshme të vendosura në të gjithë trupin. Së bashku me sistemin nervor, sistemi endokrin kontrollon dhe rregullon shumë funksione të brendshme trupore. Ndërsa sistemi nervor përdor impulset nervore si një mjet kontrolli, sistemi endokrin përdor molekulat të lajmëtarëve kimik të quajtur hormone. Hormonet prodhohen, ruhen dhe sekretohen nga rrjeti i gjëndrave.
Hormonet ndikojnë në sistemet e shumta në të gjithë trupin, duke përfshirë zhvillimin e meshkujve dhe femrave karakteristikave seksuale, pjellorisë, rritja, konsumit të energjisë, tretje, shfrytëzimin e glukozës, përgjigje stresi, bilanci fluide / ujit, metabolizmin e eshtrave, dhe mirëmbajtjen e presionit të duhur të gjakut. Kur gjëndrat prodhojnë shumë ose tepër pak të një hormoni të caktuar dhe ndikojnë në këto procese, ai njihet si një çekuilibër i hormoneve. Disa nga këto kushte kanë emra të tillë si sindroma Cushing (e lidhur me kortizol të tepërt), sepse ato janë të lidhura me një grup tipik simptomash dhe komplikimesh.
Mosfunksionimi i nje gjëndërreje endokrine mund të ndodhë kur ka një problem me vet gjëndrrën, një problem në sistemin e reagimit , dhe / ose për shkak të mungesës së përgjigjes nga ana e indeve të synuara hormon-së. Një ulje në prodhimin e hormoneve mund të jenë të lidhura me trauma, dëmtimi nga sistemit imunitar, infeksionit, grumbullim nga qelizat e hormoneve-prodhimin nga një tumor, ose një mutacion trashëguar gjenit që ndikon në sasinë, cilësinë, ose struktura e hormoneve. Dështimi i një gjëndre për të prodhuar dhe liruar hormonet e mjaftueshme për të stimuluar gjëndrën e synuar për të prodhuar dhe nxjerrë hormonin e saj mund të zvogëlojë prodhimin.
Rritja e prodhimit të hormoneve mund të lidhet me një çekuilibër të sistemit të reagimeve të tilla si gjëndra e hipofizës, që prodhon shumë hormone të tillë si ACTH dhe prishjen e sistemit të reagimit. Rritja e prodhimit mund të jetë e lidhur me hyperplasia (zgjeruar gjëndra) ose një tumor i qelizave hormonit-prodhimin, por edhe mund të ndodhë për shkak të mungesës së përgjigjes së indeve, përdorimit mjekim, apo një gjendje të trashëguar.
Tumoret endokrine që prodhojnë hormone të tepërta janë përgjithësisht të vogla dhe zakonisht janë të mirë. Shumica e tyre janë të vendosura brenda gjëndrës së prekur dhe prodhojnë një lloj të vetëm të hormoneve. Rrallë, ata mund të jenë kancerogjene. Është gjithashtu shumë e rrallë që tumoret endokrine-ndërprerëse mund të jenë të gjetura diku tjetër në trup. Një tumor mund të shkaktojë simptoma për shkak të hormonit të tepërt qe është prodhuar, sepse rritja e tumorit mund te ul prodhimin e hormoneve të tjera në gjëndër, ose për shkak se madhësia e saj fizike shtyn kundër nervave dhe strukturat përreth.
Kushte më të trashëguara endokrine janë të rralla dhe janë të lidhura zakonisht me prodhimin mangët ose jofunksional të një hormoni të vetme apo hormoneve për prodhimin e një gjëndër të veçantë (për shembull, hypothyroidism kongjenitale). Megjithatë, ekzistojnë kushte gjenetike që prekin shumë gjëndra. Dy që janë identifikuar si të ndikojnë në disa gjëndra endokrine janë MEN-1 dhe MEN-2 (Multiple Endocrine Neoplasia, llojet 1 dhe 2). Këto kushte janë të lidhura me ndryshime në gjenet specifike, dhe ato rrisin rrezikun e jetës .Këto kushte lidhen me ndryshimet në gjenet specifike dhe rrisin rrezikun e jetës që njerëzit e prekur do të zhvillojnë tumoret në një ose më shumë gjëndra endokrine
Shembuj të çrregullimeve endokrine :
• Sëmundja Addison dhe pamjaftueshmëria veshkave
• Hiperplasia kongjenitale të veshkave (CAH)
• Sindromi Conn (hiperaldosteronizmi primar)
• Sindromi Cushing
• Diabetes mellitus
• Steriliteti
• Sëmundjet e paratiroidese
• Çrregullime hipofizike
• Anomalitë menstruale, duke përfshirë Sindromin Ovarian Polycystic (PCOS)
• Sëmundjet tiroide, duke përfshirë sëmundjen Graves, tiroiditis Hashimoto dhe kanceri tiroide
• Acromegalia
• Hiperplasia e qelizave C
• Diabetes insipidus
• Neoplazia e shumëfishtë endokrine e tipit 2 (MEN 2)
• Pheochromocytoma
• Hiperaldosteronizmi sekondar
• Mungesa e hormoneve të rritjes
• Sindromi Zollinger-Ellison
• Çrregullime të kohës dhe zhvillimit të pubertetit (p.sh., i parakohshëm etj)
Të gjitha hulumtimet e nevojshme për vendosjen e një diagnoze të saktë kur keni qrregullime në këtë sistem ju mund t’i bëni në Olive Medical Laboratory prandaj, besoni në më të mirët
Infeksionet e frymëmarrjes janë të zakonshme dhe mund të jenë shumë ngjitëse, duke u përhapur nga një person në person përmes kollitjes, teshtitjes dhe kontaktit me sipërfaqet e kontaminuara. Njerëzit mund të jenë infektues para se simptomat e tyre të fillojnë disa ditë pasi ato sëmuren. Infeksionet e frymëmarrjes mund të shkaktojnë sëmundje nga e butë në te rëndë, dhe nganjëherë mund të jenë fatale. Të gjitha moshat mund të preken, por shkalla më e lartë e infeksionit dhe komplikimet më të rënda zakonisht shihen te shumë të rinjtë, te njerëzit me sistem imuniteti të dobët (të kompromentuar), dhe veçanërisht te të moshuarit. Njerëzit në kontakt të ngushtë me njëri-tjetrin ose në hapësira të mbyllura, të tilla si spitalet, shtëpitë e pleqve, shkollat dhe ushtria, gjithashtu janë në rrezik të rritur nga infeksioni. Numri i personave me infeksione të frymëmarrjes ndryshon nga viti në vit.
Shenjat dhe simptomat mund të përfshijnë: Kollitja, teshtitja, shkuarje hundësh, dhimbje në fyt, dhimbje koke, Dobësi, lodhje, Dhimbje muskulore, Ethet, të dridhura, vështirësi në frymëmarrje, Oreks i ulet, Në disa raste, diarre dhe të vjella.
Disa shembuj të infeksioneve të zakonshme të frymëmarrjes përfshijnë:
• Ftohjet e zakonshme : Miliona raste të ftohjes së zakonshme ndodhin çdo vit (zakonisht të shkaktuara nga rinoviruset, por edhe nga viruset e tjera të përfshira në panelin e patogjenik te frymëmarrjes. Infeksione virale që shkaktojnë teshtitje, kollitje, dhimbje të fytit dhe hundë qe rrjedh ose të mbushur .
• Bronkiti – infeksionet mund të shkaktojnë inflamacion të rrugëve të frymëmarrjes që çojnë në mushkëri (tubat bronkial) me simptoma të tilla si kollitja, frymëmarrja dhe gulçimi.
• Croup – një infeksion i gypave të erës dhe rrugëve të frymëmarrjes që çojnë në mushkëri që shkaktojnë ngjizje zeri dhe kollë që tingëllon si një elehur qeni.
• Pneumonia – infeksion i traktit të poshtëm të frymëmarrjes që mund të shkaktojë kollitje, ethe, të dridhura, dhimbje të muskujve dhe gulçim.
• Infeksionet virale të frymëmarrjes të shkaktuara nga gripi A ose B (gripi) dhe virusi sinkytial i frymëmarrjes (RSV) janë kryesisht sezonale, me sezonin e ftohtë dhe të gripit që rrjedh nga fundi i vjeshtës deri në fillim të pranverës. Gjatë secilës sezon ekzistojnë shtame të shumta të gripit dhe një sërë virusesh të tjerë që shkaktojnë simptoma shumë të ngjashme “të ngjashme me gripin”, duke e bërë të vështirë diagnostikimin e shkakut të infeksionit bazuar në simptoma dhe histori mjekësore vetëm. Disa viruse dhe baktere mund të shkaktojnë infeksione të frymëmarrjes dhe komplikime gjatë gjithë vitit.
Pse të Testohemi? Për të përcaktuar nëse kemi një infeksion të frymëmarrjes për shkak të baktereve ose viruseve , për të ndihmuar në udhëheqjen e një infeksioni të frymëmarrjes
Kur të testohemi?Jo të gjithë me simptoma të infeksionit të frymëmarrjes (p.sh. ethe, dhimbje të fytit dhe kollë) testohen. Ky panel kryhet kryesisht kur jeni i sëmurë rëndë ose me rrezik të shtuar për infeksion serioz me komplikime ose infeksione të shumta (bashkë-infeksione).
Si te testohemi? Një mostër mblidhet nga pjesa e prapme e hundës dhe fytit permes shtupes nazofaringeale. Kjo bëhet duke e shtypur kokën mbrapa, atëherë shtupa futet butësisht përmes hundës, deri sa të plotësohet rezistenca (rreth 1 deri në 2 inç), pastaj të rrotullohen disa herë dhe të tërhiqet. Kjo mund të gudulis pak dhe të bëjë që sytë të lotojnë. Përndryshe, një larje hundore ose aspiratë mund të mblidhet. Një shiringë përdoret për të shtyrë një sasi të vogël të tretjes Nacl sterile në hundë, atëherë aplikohet thithje e butë (për aspiratin) ose lëngu që rezulton mblidhet në një filxhan (për një larje).Nuk keni nevojë për asnje përgatitje per proven.
Çfarë po testohet? Një shumëllojshmëri e viruseve dhe disa baktereve qe mund të shkaktojnë infeksione të traktit respirator. Këto mikrobe që shkaktojnë sëmundje quhen patogjene. Paneli i patogjenëve të frymëmarrjes teston praninë e mikrobeve të shumta që shkaktojnë sëmundje në një mostër të vetme.Ndërsa një larmi e gjerë e viruseve dhe baktereve mund të shkaktojnë infeksione, lista e të zakonshmeve është shumë më e vogël. Një mjek i kujdesit shëndetësor mund të ketë një ide mbi shkakun bazuar në sezonin, shenjat dhe simptomat tuaja dhe historinë mjekësore, dhe në disa raste udhëtimi i fundit, por nuk do të jetë në gjendje të identifikojë pozitivisht mikrobin pa testuar. Paneli i patogjenit të frymëmarrjes është një test molekular që zbulon materialin gjenetik (ARN ose ADN) të disa prej patogjenëve më të zakonshëm. Mund të identifikojë bashkë-infeksionet (më shumë se një mikrob që shkakton infeksion) dhe të identifikojë mikrobet që mund të mungojnë me testimin tradicional, siç është kultura. Disa panele gjithashtu mund të identifikojnë nëntipet e mikrobeve. Rezultatet e një paneli patogjen të frymëmarrjes mund të jenë të disponueshme brenda disa orësh, në krahasim me disa testime tradicionale qe zgjasinme disa ditë. Numri dhe lloji i mikrobeve të testuara varet nga paneli specifik i përdorur. Disa panele janë të kufizuara në testimin e disa llojeve të viruseve që janë shkaqet më të zakonshme të infeksioneve të frymëmarrjes , ndërsa panelet e tjera janë më gjithpërfshirse dhe testuese për një larmi më të gjerë të viruseve të frymëmarrjes dhe baktereve në një mostër të vetme.
1. Viruset:Gripi A dhe B (gripi), Virusi sincicial i frymëmarrjes (SARS), Virus parainfluenza, rinovirus, adenovirus, koronavirus nCOV, enterovirus, Metapneumovirus njerëzor MERS etj
2. Bakteret:Bordetella pertussis (kollë e mirë) dhe Bordetella parapertussis, Chlamydia pneumonia, Mycoplasma pneumonia ,streptokocus prneumonia etj.
Per çfarë përdoret Paneli i patogjenëve të frymëmarrjes? Për të ndihmuar në diagnostikimin e shkakut të infeksionit të frymëmarrjes dhe për të ndihmuar në trajtimin udhëzues kryesisht për njerëzit që janë të sëmurë rëndë ose janë në rrezik të rritur për infeksion të rëndë me komplikime ose infeksione të shumta në të njëjtën kohë (bashkë-infeksion) , veçanërisht nëse ato janë të zgjatura dhe nuk zgjidhen pa trajtim.Shumë individë me infeksione të frymëmarrjes nuk testohen kurrë sepse shumë infeksione të frymëmarrjes në njerëz të shëndetshëm zgjidhen pa trajtim specifik dhe vetëm me përkrahje mbështetëse (p.sh. duke marrë shumë pushim dhe duke pirë shumë lëngje) ose kur keni grip (është sezoni i gripit dhe gripi është i përhapur në komunitetin tuaj), mjeku juaj mund të bëjë diagnozën bazuar në simptomat tuaja dhe t’ju trajtojë me ilaçe antivirale.
Për njerëzit me sëmundje serioze ose në rrezik të komplikimeve, panelet patogjene të frymëmarrjes mund të ndihmojnë në përcaktimin nëse një infeksion është për shkak të një virusi ose baktereve që mund të trajtohen me ilaçe.Panelet mund të diagnostikojnë gripin dhe të përjashtojnë sëmundje të tjera. Kjo mund të zvogëlojë shanset e njerëzve që përdorin antibiotikë të panevojshëm (të cilat nuk janë efektiv për infeksione virale), ndërsa rrit shanset që ata të marrin terapi anti-virale herët në sëmundje, kur është më efektive.Disa panele mund të diagnostikojnë infeksione të shkaktuara nga bakteret që mund të kërkojnë trajtim me antibiotikë. Panelet patogjene të frymëmarrjes nuk përdoren për të testuar të gjitha infeksionet e frymëmarrjes ose pacientët simptomatikë.
Çfarë do të thotë rezultati i provës? Rezultatet interpretohen në mënyrë tipike në lidhje me shenjat dhe simptomat tuaja dhe historinë mjekësore.Një rezultat pozitiv do të thotë që mikrobi i zbuluar ka të ngjarë të shkaktojë shenja dhe symptoma. Rrallë, rezultati mund të jetë pozitiv kur mikrobi nuk është i pranishëm (pozitiv i rremë). Gjithashtu, rezultati mund të jetë pozitiv kur është i pranishëm një mikrob i ndryshëm. Edhe pse janë të rralla, këto mund të ndodhin kur mikrobet janë gjenetikisht të ngjashme.Një rezultat negativ do të thotë që mikrobet e testuara nuk janë zbuluar dhe shenjat dhe simptomat tuaja mund të jenë shkaktuar nga një virus ose bakter që nuk është përfshirë në panel ose nga një gjendje tjetër. Më poshtë janë disa përjashtime:Viruset mund të derdhen me ndërprerje. Kjo do të thotë që numri i viruseve të pranishëm në kampionin tuaj të frymëmarrjes mund të ndryshojë shumë gjatë një infeksioni. Një rezultat negativ mund të tregojë që mikrobi që shkakton infeksionin tuaj nuk ishte i pranishëm ose nuk ishte i pranishëm në numer të mjaftueshëm të lartë për t’u zbuluar në mostrën e mbledhur. Eshtë gjithashtu e rëndësishme që kampioni të mblidhet siç duhet për të marrë mikrobet që mund të jenë të pranishëm. Tundja e nazofaringitit duhet të prek pjesën e pasme të hundës dhe fytit tuaj dhe mund të sjellë lot në sytë tuaj kur bëhet si duhet.Rrallë, ju mund të keni një infeksion të frymëmarrjes të shkaktuar nga një prej mikrobeve, por testi nuk e zbulon atë sepse sasia e materialit gjenetik viral ose bakterial të pranishëm në mostrën tuaj ishte shumë e vogël.Nëse rezultatet janë negative dhe simptomat vazhdojnë dhe / ose nëse pezullimi i infeksionit mbetet i lartë, atëherë mund të bëhen testime të tjera për të ndihmuar në vendosjen e një diagnose. Dhe në përgjithësi kjo kërkon pajisje dhe ekspertizë të specializuar
Cilat janë disa teste tradicionale për infeksionet e frymëmarrjes? Testimi tradicional ka përfshirë kultura virale ose bakteriale ose teste për viruse ose baktere një nga një (dhe ndonjëherë kanë nevojë për mostra të shumta) duke përdorur teste të shpejta dhe teste antigjene. Këto teste janë të dobishme, por disa baktere mund të jenë të vështira për tu rritur me sukses në kultura, dhe kulturat virale nuk janë në dispozicion në mënyrë rutinore në shumicën e laboratorëve klinikë. Shumë nga këto teste janë gjithashtu intensive, dhe mund të duhen 2-3 ditë ose më shumë për rezultate. Testet e shpejta dhe testet e antigjenit janë më të shpejta, por ato mund të mos jenë aq të mira në zbulimin e infeksioneve si metodat molekulare. Shumë laboratorë po miratojnë teste molekulare që zbulojnë materialin gjenetik të mikrobeve si mënyra më e preferuar për të diagnostikuar një infeksion respirator.
Për çdo sqarim të paqartësive tuaja në vendosjen e diagnozës së saktë mund të ju dalë në ndihmë Olive Medical & Laboratory
Shkruan: Dr. Valbona Blaku, specialiste e Mjekësisë Familjare, staf në Olive Medical & Laboratory!
