Sëmundja Raynaud

Shenjat dhe simptomat e sëmundjesRaynaud:

Mjekët nuk e kuptojnë plotësisht shkakun e sulmeve të Raynaud, por enët e gjakut në duar dhe këmbë duket se reagojnë shumë ndaj temperaturave të ftohta ose stresit.

Enët e gjakut në spazmë – Me Raynaud syndrome , arteriet në gishtërinjtë dhe këmbët ngushtohen dhe kufizojnë shkurtimisht furnizimin me gjak kur ekspozoheni në të ftohtë ose stres. Me kalimin e kohës, këto arterie të vogla mund të trashen pak, duke kufizuar më tej rrjedhën e gjakut.Temperaturat e ftohta ka shumë të ngjarë të shkaktojnë një sulm. Ekspozimi ndaj të ftohtit, siç është futja e duarve në ujë të ftohtë, marrja e diçkaje nga një ngrirje ose qëndrimi në ajër të ftohtë, është shkaktari më i mundshëm. Për disa njerëz, stresi emocional mund të shkaktojë një episode primare ose edhe Raynaud’s dytësore . Ekzistojnë dy lloje kryesore të kesaj gjendje.

Raynaud fillestare – E quajtur gjithashtu sëmundja Raynaud , kjo formë më e zakonshme nuk është rezultat i një gjendje mjekësore shoqëruese. Mund të jetë aq e butë sa shumë njerëz me Raynaud primar nuk kërkojnë trajtim dhe kjo mund të zgjidhet vetë.

Raynaud-i dytësor- E quajtur gjithashtu fenomeni i Raynaud, kjo formë është shkaktuar nga një problem themelor. Edhe pse Raynaud-i dytësor është më pak i zakonshëm se forma primare, ai ka tendencë të jetë më serioz. Shenjat dhe simptomat e Raynaud fenomenit dytesore zakonisht shfaqen rreth moshës 40 vjeç , më vonë sesa ato për Raynaud primare . Shkaqet e Raynaud sekondare përfshijnë : Sëmundjet e indit lidhës. Shumica e njerëzve që kanë një sëmundje të rrallë që çon në forcim dhe mbresë të lëkurës (skleroderma) kanë Raynaud . Sëmundje të tjera që rrisin rrezikun e Raynaud përfshijnë lupusin, artritin reumatoid dhe sindromën Sjogren. Sëmundjet e arterieve. Këto përfshijnë një grumbullim të pllakave në enët e gjakut që ushqejnë zemrën, një çrregullim në të cilin enët e gjakut të duarve dhe këmbëve bëhen të përflakur dhe një lloj presioni të lartë të gjakut që prek arteriet e mushkerive.

Sindroma e tunelit karpal \ kyçit të dorës – Kjo gjendje përfshin presionin mbi një nerv të madh në dorën tuaj, duke prodhuar mpirje dhe dhimbje në dorë që mund ta bëjë dorën më të ndjeshme ndaj temperaturave të ftohta dhe keshtu shkakton edhe dridhje te përsëritur. Shkrimi, luajtja e pianos ose bërja e lëvizjeve të ngjashme për periudha të gjata dhe përdorimi i mjeteve vibruese , mund të çojnë në dëmtime të tepruara. Pirja e duhanit qe ngushton enët e gjakut ,dëmtimet në duar ose këmbë , thyerje të kyçit , operacionet ose ngrirja po ashtu mund te jene faktore nxites . Disa ilaçe si p.sh beta bllokues për presionin e lartë të gjakut, medikamente për migrenën që përmbajnë ergotaminë dhe sumatriptan , ilaçe për çrregullime të deficitit të vëmendjes / hiperaktivitetit, disa agjentë të kimioterapisë dhe ilaçe që shkaktojnë ngushtimin e enëve të gjakut të tilla si ato per të ftohura qe merren pa recetë.

Faktorët e rrezikut për Raynaud primar përfshijnë: Seksi – gjinia – më shumë grate sesa burrat atakohen nga semundja . Mosha, megjithëse qdokush mund të zhvillojë këtë gjendje , Raynaud primar shpesh fillon midis moshës 15 dhe 30 vjeqare . Klima- Çrregullimi është gjithashtu më i zakonshëm tek njerëzit që jetojnë në klimë më të ftohtë. Historia familjare – Një i afërm i shkallës së pare – prind, vëlla ose fëmijë – që ka sëmundjen duket se rrit rrezikun tuaj për Raynaud primar.Faktorët e rrezikut për Raynaud dytësor përfshijnë: Sëmundjet shoqëruese- Këto përfshijnë gjendje të tilla si sklerodermia dhe lupusi. Profesione të caktuara ,ketu përfshihen punë që shkaktojnë trauma të përsëritura, të tilla si mjetet që dridhensi hillt ,tharese flokesh , mixer stomatologji etj. Ekspozimi ndaj substancave të caktuara, ketu përfshien pirja e duhanit, marrja e ilaçeve që ndikojnë në enët e gjakut dhe ekspozimin ndaj kimikateve të caktuara, të tilla si klorur vinili etj. Komplikimet- Nëse Raynaud-i dytësor është i rëndë – gjë që është e rrallë – rrjedhja e reduktuar e gjakut në gishtat ose këmbët mund të shkaktojë dëmtime të indeve . Një arterie plotësisht e bllokuar mund të çojë në plagë (ulçera të lëkurës) ose ind të vdekur, të dyja këto mund të jenë të vështira për t’u trajtuar. Rrallë, raste ekstreme të patrajtuara mund të kërkojnë heqjen-amputimin e pjesës së prekur të trupit .

Parandalimi – Për të ndihmuar në parandalimin e sulmeve të Raynaud: Kur është ftohtë, vish një pallto, një kapelë, shall, çorape dhe çizme dhe doreza përpara se të dalësh jashtë për të parandaluar që ajri i ftohtë të arrijë në duartdhe trupin tuaj . Përdorni gjithashtu ngrohje kimike për duar. Vishni mbrojteset e veshëve dhe maskën e fytyrës nëse maja e hundës dhe llullat e veshit janë të ndjeshme ndaj të ftohtit . Ngrohni makinën tuaj ,para se të vozisni në mot të ftohtë. Merrni masa paraprake në ambiente të mbyllura. Kur nxirrni ushqim nga frigoriferi ose ngrirësi perdorni dorashka furre , mbajni dorashka dhe çorape në shtrat gjatë dimrit.Meqenëse kondicionimi i ajrit mund të shkaktojë sulme, vendosni kondicionerin tuaj në një temperaturë më të ngrohtë.

Diagnostifikimi – Mjeku juaj do t’ju pyesë për simptomat dhe historinë tuaj mjekësore dhe do të kryejë një ekzaminim fizik, mund të urdhërojë teste për të përjashtuar probleme të tjera mjekësore që mund të shkaktojnë shenja dhe simptoma të ngjashme.

Dallimet kryesore te Raynaud-it dytësor – Për të bere dallimin Raynaud-it primar dhe sekondar, mjeku juaj mund të bëjë një test të quajtur kapilaroskopi. Gjatë testit, mjeku specialist shikon lëkurën në bazën e thonjve nën mikroskop ose zmadhues për të kërkuar deformime ose ënjtje të enëve të vogla të gjakut . Nëse mjeku mendon se një gjendje tjetër, siç është një çrregullim autoimun ose një sëmundje e indit lidhës, mund të jetë duke shkaktuar Raynaud ka të ngjarë të urdhërojë teste të gjakut, të tilla si : Testi i antitrupave antinuclear ANA – Testimi pozitiv për këto antitrupa mund të jetë një shenjë e një sistemi imunitar të stimuluar , i zakonshëm tek njerëzit që kanë sëmundje të indit lidhës ose çrregullime të tjera autoimmune . Shkalla e sendimetit te eritrociteve . Një normë më e shpejtë se normale mund të sinjalizojë një sëmundje themelore inflamatore ose autoimune. Askush nuk mund të diagnostikojë Sy. Raynaud pa testime te gjakut. Mjeku juaj mund të urdhërojë teste të tjera, të tilla si ato që përjashtojnë sëmundjet e arterieve,venave , nervae etj . për të ndihmuar në përcaktimin e një gjendjeje që mund të shoqërohet me Raynaud dhe semundjet autoimmune.Teste te tilla mund te jene \ HLA – B27, ANA, ENA scrin, ENA panel .Nese ENA del pozitive kerkohen proteinet Anti / Ro -SSjorgenA, La-SSjorgenB ,Anti SmITH antibody , Anti RNP ribonukleinin proteinet ,Anti /Scl-70 Sclerodermia , Anti J01 anti histidinik transferina c-ANCA ,p-ANCA , Anti -ds DNA Anti -RNP /Sm Sclerodermia , Raynauds syndromere Anti Centromere B , anti MCV ,anti CCP etj.

Trajtimi – Barnat zakonisht janë në dispozicion për të trajtuar format më të rënda të semundjes. Qëllimet e trajtimit janë qe te ulim numrin dhe ashpërsinë e sulmeve, parandalojm dëmtimin e indeve, trajtojm sëmundjen ose gjendjen themelore .

Medikamentet – Në varësi të shkakut të simptomave ilaçet mund të ndihmojnë për të zgjeruar enët e gjakut dhe për të rritur rrjedhën e gjakut mjeku mund të përshkruajë: Bllokues të kanaleve të kalciumit. Këto ilaçe relaksojne dhe hapin enët e vogla të gjakut në duart dhe këmbë , duke zvogëluar ashpërsinë dhe numrin e sulmeve në shumicën e njerëzve me Raynaud.Këto barna gjithashtu mund të ndihmojnë në shërimin e ulçerave të lëkurës në gishtat e duarve ose të këmbëve Shembujt përfshijnë nifedipinë (Adalat CC, Procardia) , amlodipinë (Norvasc), felodipinë dhe izradipinë. Vazodilatatorët. Këto ilaçe, të cilat relaksojnë enët e gjakut, përfshijnë krem nitroglicerinë (Nitro-Dur) të aplikuar në bazën e gishtërinjve tuaj për të ndihmuar në shërimin e ulcerave të lëkurës. Vazodilatatorët e tjerë përfshijnë ilaçin e presionit të lartë të gjakut Losartan (Cozaar), ilaçet për mosfunksionim erektil sildenafil (Viagra, Revatio), fluoxetine antidepresivet (Prozac, Sarafem) dhe një klasë ilaçesh të quajtura prostaglandina.

Kirurgjitë dhe procedurat mjekësore – Nëse keni Raynaud të rëndë, mjeku juaj mund t’ju rekomandojë kirurgji ose injeksione. Kirurgjia e nervave. Nervat simpatike në duart dhe këmbët tuaja kontrollojnë hapjen dhe ngushtimin e enëve të gjakut në lëkurën tuaj. Prerja e këtyre nervave ndërpret përgjigjet e tyre të ekzagjeruara. Injeksion kimik. Mjekët mund të injektojnë kimikate të tilla si anestetikë lokalë ose onabotulinumtoxinA (Botox) për të bllokuar nervat simpatik në duar ose këmbë të prekura. Ndoshta do të duhet të përsërisni procedurën nëse simptomat kthehen ose vazhdojnë. Çfarë duhet të bëni gjatë një sulmi- Ngrohni duart, këmbët ose zonat e tjera të prekura. Për të ngrohur butësisht gishtat dhe këmbët: Shkoni në ambiente të mbyllura ose në një zonë më të ngrohtë . Lëkundni gishtat dhe këmbët. Vendosni duart nën sqetulla. Kaloni ujë të ngrohtë – jo të nxehtë mbi gishtat e duarve dhe këmbëve. Masazhoni duart dhe këmbët . Nëse stresi shkakton një sulm, dilni nga situata stresuese dhe relaksohuni. Praktikoni një teknikë lehtësuese të stresit që funksionon për ju dhe ngrohni duart ose këmbët në ujë për të ndihmuar në zvogëlimin e sulmit. Mënyrat e jetesës dhe ilaçet shtëpiake – Një larmi hapash mund të ulin sulmet e Raynaud dhe t’ju ndihmojnë të ndiheni më mirë. Pirja e duhanit ose thithja e tymit të dorës së dytë bën që temperatura e lëkurës të bjerë duke forcuar enët e gjakut, gjë që mund të çojë në sulm. Ushtrimet mund të rrisin qarkullimin, ndër përfitimet e tjera shëndetësore. Nëse keni Raynaud dytësor, flisni me mjekun tuaj para se të ushtroni jashtë në të ftohtë. Kontrolloni stresin. Të mësuarit për të njohur dhe shmangur situatat stresuese mund të ndihmojë në kontrollimin e numrit të sulmeve . Shmangni ndryshimin e shpejtë të temperaturave. Mundohuni të mos lëvizni nga një mjedis i nxehtë në një dhomë me ajër të kondicionuar. Nëse është e mundur, shmangni seksionet e ushqimeve të ngrira në dyqanet ushqimore. Mjekësia alternative . Ndryshimet në stilin e jetës që inkurajojnë rrjedhje më të mirë të gjakut mund t’ju ndihmojnë të menaxhoni Raynaud Syndromen. Sidoqoftë, është e paqartë se sa mirë mund të funksionojnë këto masa për Raynaud. Nevojitet më shumë studim . Marrja e shtesave të vajit të peshkut mund të ndihmojë në përmirësimin e tolerancës tuaj ndaj të ftohtit. Shtesat e xhinkos mund të ndihmojnë në uljen e numrit të sulmeve të Raynaud. Akupunktura si praktikë duket se përmirëson rrjedhën e gjakut, kështu që mund të jetë e dobishme në lehtësimin e sulmeve të Raynaud. Biofeedback – Përdorimi i mendjes tuaj për të kontrolluar temperaturën e trupit mund të ndihmojë në uljen e ashpërsisë dhe numrit të sulmeve që përjetoni. Biofeedback përfshin imazhe të drejtuara për të rritur temperaturën e duarve dhe këmbëve, frymëmarrje të thellë dhe ushtrime të tjera relaksue. Mjeku juaj familjar do të diagnostikojë Raynaud bazuar në shenjat dhe simptomat. Sidoqoftë, në disa raste, ju mund të referoheni tek një mjek i specializuar tek çrregullimet e nyjeve, kockave dhe muskujve ,veçanërisht indet lidhëse ose çrregullimet autoimmune.

Të gjitha testimet e nevojshme për diagnostifikim por edhe këshilat dhe sugjerimet për trajtim dhe parandalim ju mund t’i realizoni në Olive Medical & Laboratory, laboratorin më të mirë në vend.

Shkruan: Dr. Valbonë Blaku, Specialiste e Mjekësisë Familjare. staf në Olive Medical & Laboratory