Vitamina D është një vitaminë e tretshme në yndyrë liposolubile e cila luan një rol të rëndësishëm në rritjen dhe shëndetin e kockave dhe te dhëmbëve. Prodhohet në lëkurë gjatë ekspozimit në rrezet e diellit dhe merret përmes dietës dhe suplementev. Grupet me rrezik më të lartë të mungesës se vit D përfshijnë të moshuarit, njerëzit me mbipeshe ose që nuk ekspozohen mjaftueshëm ndaj rrezeve të diellit, njerëz me lëkurë më të errët dhe ata që marrin ilaçe të caktuara (p.sh., fenitoinë, prednizon, statina) për periudha të gjata kohe. Mjekët shpesh porosisin teste të vitaminës D. Ndërsa testet laboratorike mund të masin forma të ndryshme të vitaminës D në gjak si 25 hidroksivitamina D dhe 1,25-dihidroksivitamin D qe përdoret zakonisht për të vlerësuar statusin e vitaminës D. Kërkesat për vitaminën D ndryshojnë nga personi në person, kështu që nuk ka një nivel të vetëm të vitaminës D që konsiderohet shumë i ulët për të gjithë prandaj klasifikimi i gabuar do të rezultojë që njerëzit me nivele të shëndetshme të vitaminës D të marrin trajtim të panevojshëm ose ata që kanë nevojë për plotësim të vitaminës nuk e marrin atë. Mjekët me shpesh porosisin testim të vitaminës D për njerëzit që kanë osteoporozë ose një sëmundje që dëmton aftësinë e trupit për të përdorur vitaminën D, përfshirë pankreatitin, sëmundjen inflamatore të zorrëve, sëmundjen celiake, sëmundjen e veshkave ose sëmundjen e mëlçisë. Sëmundje të tjera që ndërhyjnë në thithjen e dhjamit ( si p.sh. fibroza cistike ) gjithashtu mund të nxisin testimin.

Vitamina D vjen nga dy burime: endogjene, e cila prodhohet në lëkurë gjatë ekspozimit ndaj rrezeve të diellit dhe ekzogjene, e cila gëlltitet në ushqime dhe suplemente. Strukturat kimike të llojeve të vitaminës D janë paksa të ndryshme dhe ato emërtohen vitamina D2 (ergokalciferol, e cila vjen nga bimët) dhe vitaminë D3 (kolecalciferol, e cila vjen nga kafshët). Forma D2 gjendet në ushqimet e fortifikuara dhe në shumicën e përgatitjeve dhe shtesave të vitaminave. Vitamina D3 është forma e prodhuar në trup dhe përdoret gjithashtu në disa shtesa. Vitamina D2 dhe D3 janë njësoj të efektshme kur shndërrohen nga mëlçia dhe veshka në formën aktive, 1,25-dihidroksivitaminën D. Disa teste nuk i dallojnë format D2 dhe D3 të vitaminës dhe raportojnë vetëm rezultatin e përgjithshëm. Sidoqoftë, metodat e reja mund të raportojnë nivele si të D2 ashtu edhe të D3 dhe më pas t’i shtojnë ato së bashku për një nivel total.

Roli kryesor i vitaminës D është të ndihmojë në rregullimin e niveleve të kalciumit, fosforit dhe (në një masë më të vogël) të magnezit në gjak. Vitamina D është jetike për rritjen dhe shëndetin e kockave , pa të kockat do të jenë të buta, të keqformuara dhe të paafta të rregullohen normalisht, duke rezultuar në sëmundje të quajtur rakitizëm tek fëmijët dhe osteomalacia tek të rriturit. Vitamina D gjithashtu është treguar se ndikon në rritjen dhe diferencimin e shumë indeve të tjera dhe ndihmon në rregullimin e sistemit imunitar. Këto funksione të tjera kanë implikuar vitaminën D në çrregullime të tjera, të tilla si autoimuniteti dhe kanceri.Dy të tretat e popullsisë kanë mjaftueshëm vitaminë D, ndërsa afërsisht një e katërta janë në rrezik të mungeses të vitaminës D. Njerëzit me rrezik më të lartë të mungesës përfshijnë njerëz të moshuar ose të trashë, njerëz që nuk marrin mjaftueshëm ekspozim në diell, njerëz me lëkurë më të errët dhe njerëz që marrin ilaçe të caktuara për periudha të gjata kohore. Ekspozimi i duhur në diell zakonisht vlerësohet të jetë dy periudha në javë prej 5-20 minutash. Njerëzit që nuk kanë ekspozim të duhur në diell mund të marrin vitaminën D që u nevojitet nga burime ushqimore ose suplemente.

Kur të testoheni? Kur keni një nivel jonormal të kalciumit, fosforit , hormonit paratiroide, kur keni dëshmi të sëmundjes së kockave ose dobësisë së kockave , kur jeni në rrezik të lartë të mungesës dyshoni se mund të keni një mungesë të vitaminës D, para fillimit të trajtimit me ilaçe për osteoporozën , periodikisht për të monitoruar trajtimin e mungesës së vitaminës D

Çfarë po testoni? Nivelin e vitaminës D në gjak . Dy forma të vitaminës D mund të maten në gjak, 25-hidroksivitamina D dhe 1,25-dihidroksivitamina D.Kjo 25-hidroksivitamina D është forma kryesore që gjendet në gjak dhe është pararendësi relativisht joaktiv i hormonit aktiv 1, 25-dihidroksvitamin D. Për shkak të gjysmës së jetës së saj të gjatë dhe përqendrimit më të larte 25-hidroksivitamina D zakonisht matet për të vlerësuar dhe monitoruar statusin e vitaminës D tek individët.

Një test i vitaminës D përdoret për të përcaktuar
☑ Nëse dobësia e kockave, keqformimi i kockave ose metabolizmi jonormal i kalciumit (reflektuar nga kalciumi jonormal, fosfori, PTH) po ndodh si rezultat i mungesës ose tejkalimit të vitaminës D.
☑ Per te ndihmuar në diagnostikimin ose monitorimin e problemeve me funksionimin e gjëndrës paratiroide pasi që PTH është thelbësore për aktivizimin e vitaminës D
☑ Per te ndihmuar në monitorimin e gjendjes shëndetësore të individëve me sëmundje që ndërhyjnë në thithjen e yndyrës, të tilla si fibroza cistike dhe sëmundja Crohn, pasi që vitamina D është një vitaminë e tretshme në yndyrë dhe absorbohet nga zorra si një yndyrë.
☑ Per te ndihmuar te monitoroni njerëzit që kanë bërë operacion bajpas gastrik dhe mund të mos jenë në gjendje të thithin mjaftueshëm vitaminë D.
☑ Per te ndihmuar në përcaktimin e efektivitetit të trajtimit kur përshkruhet suplement i vitaminës D, kalciumit, fosforit dhe magnezit.
☑ Monitorimi I ilaçeve që përdoren për të trajtuar krizat eileptike , veçanërisht fenitoina (Dilantin), mund të ndërhyjnë në prodhimin e 25-hidroksivitaminës D në mëlçi

1.Forma 25-hidroksivitamina D porositet kur
☑ Kalciumi është i ulët dhe një person ka simptoma të mungesës së vitaminës D të tilla si keqformimi i kockave tek fëmijët (rakitizmi) dhe dobësia e kockave, butësia ose fraktura tek të rriturit (osteomalacia), 25-hidroksivitamina D zakonisht urdhërohet për të identifikuar mundesine e mungeses se vitaminës D.
☑ Kur dihet se një individ rrezikon nga mungesa e vitaminës D.
☑ Të rriturit e moshuar, njerëzit që janë të institucionalizuar ose të lidhur me shtëpinë dhe kanë ekspozim të kufizuar në diell,
☑ Ata që janë obezë, të cilët i janë nënshtruar një operacioni bajpas gastrik dhe që kanë keqthithje të yndyrës rrezikojnë në rritje të mungesës së vitaminës D.
☑ Gjithashtu të përfshirë në këtë grup janë njerëz me lëkurë më të errët
☑ Foshnje të ushqyera me gji.
☑ Shpesh kërkohet para se një individ të fillojë terapinë me ilaçe për osteoporozën.

2.1,25-dihidroksvitamin D- mund të urdhërohet kur
☑ Dyshohet për sëmundje të veshkave ose anomali të enzimës që shndërron 25-hidroksivitaminën D në 1,25-dihidroksitaminën D.
☑ Rrallë, kjo provë mund të bëhet kur kalciumi është i lartë ose një person ka një sëmundje që mund të prodhojë sasi të tepërta të vitaminës D, të tilla si sarkoidoza ose disa forma të limfomës (sepse qelizat imune mund të bëjnë 1,25-dihidroksitaminën D).
☑ Kur plotësimi i vitaminës D, kalciumit, fosforit ose magnezit është i nevojshëm, nivelet e vitaminës D ndonjëherë maten për të monitoruar efektivitetin e trajtimit.

Çfarë do të thotë rezultati i testit?- Megjithëse ka ndryshime midis metodave te punimit te vitaminës D, shumica e laboratorëve përdorin intervale të ngjashme referimi për shkak se toksiciteti është i rrallë . Shoqata e Endokrinologeve përcakton mungesën e vitaminës D si një nivel gjaku 25-hidroksivitamin D nën 20 ng / mL (50 nmol / litër) dhe pamjaftueshmërinë e vitaminës D si një nivel midis 21-29 ng / ml (52.5-72.5 nmol / litër).Instituti Amerikan i Mjekësisë ka arritur në përfundimin se një nivel 25-hidroksivitamin D prej 20 ng / mL (50 nmol / litër) ose më lart është i përshtatshëm për shëndetin e kockave dhe se nivelet më të mëdha se 30 ng / ml nuk ofrojnë efekte dukshëm më të mira. Sidoqoftë, është e drejtë të thuhet se niveli i 25-hidroksivitaminës D i shoqëruar me mbrojtjen nga shumë çrregullime të tjera të lidhura së fundmi me mungesën e vitaminës D është i diskutueshëm.Ka disa dëshmi që mungesa e vitaminës D mund të rrisë rrezikun e disa llojeve të kancerit, sëmundjeve imune dhe sëmundjeve kardiovaskulare. Një nivel i lartë i 25-hidroksitaminës D zakonisht pasqyron plotësimin e tepërt të pilulave të vitaminave ose shtesave të tjera ushqyese.Një nivel i ulët i 1,25-dihidroksitaminës D mund të shihet në sëmundjen e veshkave dhe është një nga ndryshimet më të hershme që ndodh tek personat me dështim të hershëm të veshkave . Një nivel i lartë i 1,25-dihidroksivitaminës D mund të ndodhë kur ka tepricë të hormonit parathoid ose kur ka sëmundje, të tilla si sarkoidoza ,disa limfoma, që mund të bëjnë 1,25-dihidroksitaminën D jashte veshkave.Nivelet e larta të vitaminës D dhe kalciumit mund të çojnë në kalcifikim dhe dëmtim të organeve, veçanërisht të veshkave dhe enëve të gjakut.Nëse nivelet e magnezit janë të ulëta, ato mund të shkaktojnë një nivel të ulët të kalciumit që është rezistent ndaj vitaminës D dhe rregullimit të hormonit paratiroide. Mund të jetë e nevojshme të plotësoni si magnezin ashtu edhe kalciumin për të rifituar funksionin normal.

Me saktësi mund t’i realizoni në Olive Medical & Laboratory.
Shkruar nga: Dr. Valbone Blaku, staf në OML